Translated by DARZKKG
Rakhine people (from Arakan) were called “Magh” (or Mogh/Mug/Morg) primarily by Bengali, Persian, and European writers, with the term likely originating from Magadha, an ancient Indian kingdom, referring to Buddhist migrants who settled in the region; it became a common, though sometimes derogatory, label for the Arakanese/Rakhine and Marma people, especially linked to historical raids or piracy in the Bay of Bengal.
Translation & Edited Version for MMNN
Colonial Intrigues and the Question of Loyalty
According to Arakanese Archeology (stone inscription officer) U San Shwe Bu, the English colonial expansion into Burma was not only supported by Arakanese intermediaries who invited them in, but also reinforced by five regiments of Arakanese Mogh troops who fought alongside the British.
This record is important: history must be remembered truthfully, not distorted. It is not written to incite hatred against the Arakanese people. Rather, it is a reminder that all communities—including the Arakanese—should abandon destructive prejudices such as hostility toward Burmans, Rohingya, Chins, or any group different from themselves. True loyalty must be directed toward the nation itself.
The Pattern of “Inviting Outsiders”
- Moghs invited outsiders: Muslims, Mons, Burmans, and finally the British, to conquer Arakan.
- During World War II, Burmese leaders such as Sir Paw Tun (the colonial Prime Minister) returned with the British after the Japanese retreat, striving to re‑establish colonial control through the “White Paper Plan.” He too was seen as an intermediary.
- In later decades, to and fro cross‑border movements from Bangladesh into Burma violated the 1982 Citizenship Law, creating dual loyalties and instability.
- Even during the colonial period, many top Mogh officials sold out national interests for personal gain, acting as intermediaries for British exploitation.
- In modern history, divisions have been sown by Moghs through manipulation of administration, the military, and monasteries—fueling ethnic and religious strife that continues to weaken national unity.
Resistance and Participation
When the British first penetrated Burma in 1943 through the V‑Force (Burma), Rohingya fighters joined the anti‑Fascist struggle against Japan. Arakanese intermediaries were notably absent. Dr. Aye Chan confirmed this fact in an email correspondence in 2010.
This raises a question:
- During the three Anglo‑Burmese wars (1824, 1852, 1885), when Burma was colonized step by step, did the Arakanese ever resist the British colonial advance? Evidence of such resistance is scarce.
- By contrast, many records exist of Muslims from Arakan and elsewhere participating in anti‑colonial and anti‑Fascist struggles.
- In the nationalist movement of 1920, figures such as U Razak (headmaster of Mandalay National School) and U Zainuddin (headmaster of Sittwe National High School) played leading roles.
The Case of U Ottama
By Chaungoothar – Taking from commons, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21852474
Ko Min Thit’s writings highlight another sensitive issue:
- When the revered monk U Ottama fell ill in Yangon, no Arakanese Mogh leaders came to care for him Kyat 5000 salaried MOGH Home Minister U May Aung ( Inspector General of Police Tun Hla Aung’s father), Chief Minister Sir Paw Tun, all Mogh leaders ignored Sayardaw. Instead, Burman leaders provided medical treatment, support, and respect. When died also Burman leaders had to do the last rights.
- His birthday commemorations, biography, and statue were all initiated by Burman leaders, not Arakanese Moghs.
- Only after independence in 1948 did Arakanese Mogh communities begin to celebrate U Ottama’s day, often based on Burman sources and embellished with dramatic additions.
- General Tun Myat Naing even argued that U Ottama was used by Burmans and became their follower.
- The Mogh Arakan Army (AA) does not commemorate U Ottama’s birthday today.
Editorial Note
This translation is not intended to disparage any community. It is a call for honest reflection:
- History shows repeated patterns of inviting outsiders, weakening unity, and undermining sovereignty.
- True patriotism requires rejecting ethnic hatred and standing together for the nation’s survival.
- The record of Muslim participation in anti‑colonial and anti‑Fascist struggles deserves recognition alongside other nationalist contributions.
U Aung Tin
မြန်မာကိုကျူးကျော်ဖို့ အဂ်လိပ်နယ်ချဲ့ကိုမောက်(ရခိုင်)တွေသွားခေါ်ရုံမက အဂ်လိပ်နယ်ချဲ့ဘက်က မောက်တပ်ရင်းငါးရင်းနဲ့ ဝင်တိုက်ပေးခဲ့တယ်လို့ ရခိုင်လူမျိုးကျောက်စာဝန် ဦးစံရွှေဘူးက မှတ်တမ်းတင်ခဲ့တယ်။
(သမိုင်းမှတ်တမ်းမှန်တွေကို ရခိုင်တွေသခ်န်းစာယူပြီး ဆက်မမှားကြဖို့ပါ။ ရခိုင်လူမျိုး မုန်းတီးဖို့ မဟုတ်ဘူး။ ရခိုင်တွေကလည်း မိမိလူမျိုးအကျိုးပျက်စေတဲ့ ဗမာမုန်း၊ ရိုဟင်ဂျာမုန်း၊ ချင်းမုန်း၊ ကိုယ်နဲ့မတူတဲ့ လူမျိုးမှန်သမျှ မုန်းတီးစိတ်တွေကို စွန့်ပစ်လိုက်ကြတော့။ ကိုယ့်တိုင်းပြည်ပေါ်လည်း သစ္စာရှိကြ။)
အာရကန်ကိုသိမ်းဖို့
မွတ်စလင်ကိုသွားခေါ်တာလည်း မောက်
မွန်ကိုသွားခေါ်တာလည်း မောက်
ဗမာကိုသွားခေါ်တာလည်း မောက်
အဂ်လိပ်ကိုသွားခေါ်တာလည်း မောက်
မြန်မာတွေက ဂျပန်တော်လှန်ပြီးမှ အိန္ဒိယဆင်းမလားမှာ ဇိမ်ကျနေရာကနေ၊ အဂ်လိပ်နဲ့အတူပြန်လာပြီး မြန်မာပြည်ကို စက္ကူဖြူစီမံကိန်းနဲ့ အဂ်လိပ်ကျွန်လုပ်ဂုတ်သွေးစုပ်ဖို့ အပြင်းအထန် ကြိုးစားတဲ့ ကျွန်ခေါင်းချုပ်ကြီး နန်းရင်းဝန်ဆာပေါ်ထွန်းကလည်း မောက်
တံခါးမရှိ၊ ဓါးမရှိ၊ မြောက်လွှဲကျော်လို၊
ဘဂ်လာဒက်ရှ်ကူးလိုက်၊ မြန်မာဘက်ဝင်လိုက်နဲ့ ၁၉၈၂နိုင်ငံသားဥပဒေကို အတိအလင်းချိုးဖောက်ပြီး၊ ဟိုဘက်သာ ဟိုဘက်ကူး၊ ဒီဘက်သာဒီဘက်ပြေးနဲ့ နှစ်နိုင်ငံသစ္စာခံ၊ သာရာနေ၊ နာရင်ပြေးကြတဲ့ မြန်မာပြည်ရဲ့ တစ်မျိုးတည်းသော အခွင့်ထူးခံ နှစ်သီးစားလူမျိုးကလည်း မောက်
မြန်မာကိုကျွန်ပြုပြီး သယံဇာတတွေကို စိတ်ကြိုက်ချယ်လှယ်၊ ခိုးယူနေတုန်းကလည်း နယ်ချဲ့အဂ်လိပ်ကို နှစ်တစ်ရာကျော် မိမိကိုယ်ကျိုးအတွက် တိုင်းပြည်ရောင်းစားခဲ့ကြတဲ့ ထိပ်တန်းကျွန်ခေါင်းအရာရှိကြီး အများစုတွေကလည်း မောက်
လွတ်လပ်ရေးရပြီး ခေတ်သစ်မြန်မာ့သမိုင်းမှာလည်း အုပ်ချုပ်ရေး၊ စစ်တပ်နဲ့ ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေကို ထိုးဖောက်ပြီး လူမျိုးရေး ဘာသာရေး အထိကရုန်းတွေဖြစ်ပြီး မြန်မာပြည် မတည်မငြိမ် မတိုးတက် မလုံခြုံအောင် မစည်းလုံးကြအောင် ကနေ့တိုင် လုပ်နေတာကိုတော့ ထည့်မပြောတော့ဘူး။
အဂ်လိပ်က မြန်မာဘက်ကို ၁၉၄၃တွင် ပထမဆုံးထိုးဖောက်တဲ့ V Force (Burma)မှာ ဖက်ဆစ်ဂျပန်ဆန့်ကျင်ဖို့ ရိုဟင်ဂျာတွေပါခဲ့တယ်။ မောက်တွေမပါခဲ့ဘူး။ ဒေါက်တာအေးချမ်းကလည်း ဒီအချက်ကို အီးမေးဂရုမှာ ၂၀၁၀က အတည်ပြုရေးခဲ့တယ်။
မေးပါရစေ။
မြန်မာပြည်ကို အဂ်လိပ်က ၁၈၂၄၊ ၁၈၅၂၊ ၁၈၈၅ စစ်ပွဲသုံးပွဲနဲ့ ကိုလိုနီကျွန်ပြု သိမ်းပိုက်ခဲ့တယ်။
အဲဒီလို အဆင့်ဆင့်သိမ်းပိုက်ရာမှာ ရခိုင်တွေက အဂ်လိပ်ကိုလိုနီကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ခဲ့တာ တစ်ခုလောက်ရှိလား။ ပြကြည့်။
နယ်ချဲ့အဂ်လိပ်နဲ့ ဖက်ဆစ်ဂျပန်ဆန့်ကျင်ရေးမှာ ရခိုင်ကမွတ်စလင်တွေ၊ ပြည်မက မွတ်စလင်တွေ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ဖြစ်စဉ်တွေ အများကြီး ရေးပြလို့ရတယ်။
မြန်မာပြည်မှာ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုကြီး(၁၉၂၀) ပေါ်ပေါက်ခဲ့တုန်းက မန္တလေးအမျိုးသားကျောင်းအုပ်ကြီးအဖြစ် ဦးရာဇတ်လုပ်ခဲ့သလို စစ်တွေအထက်တန်းကျောင်းမှာ ဦးဇိုင်နုဒင်က အမျိုးသားကျောင်းအုပ်ကြီးလုပ်ခဲ့တယ်။
မင်းသစ်
ဘူးသီးမှ အရီးတော်တဲ့ ရခိုင်တွေ
ရခိုင်မှာ ချင်းပြန် ပုန်ကန်တယ်။ အင်္ဂလိပ်အပိုင် ဘင်္ဂလားဘက်ပြေးတယ်။ အင်္ဂလိပ်ကို ဂုံးချောတယ်။ အင်္ဂလိပ်နဲ့ မြန်မာ စစ်ဖြစ်တယ်။ ပထမအင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ် မှာ ရခိုင်တပ်ရင်းတရင်း အင်္ဂလိပ်ဘက်က တိုက်တယ်။ ၁၈၂၄ ထဲက အင်္ဂလိပ်ကျွန်ဘဝ ရောက်ခဲ့ရတယ်။ ၁၈၈၅ မှ သီပေါမင်းပါတော်မူတယ်။ ရခိုင်အများစုဟာ ဗြိတိသျှရဲ့ မစမှု ခံရတယ်။ ရခိုင်သူဌေးကြီးတွေ၊ ပညာတတ်တွေ အများအပြားပေါ်ထွက်ခဲ့တယ်။ အင်္ဂလိပ်က စစ်တွေမြို့တည်တယ်။ ကလကတ္တား ဘုံဘေဟာ စစ်တွေနဲ့ အိမ်ဦးနဲ့ ကြမ်းပြင်ပဲ။ ရခိုင်ကျောင်းသားတွေ ဘိလပ်အထိ ပညာသင်ခွင့်ရတယ်။ ဗြိတိသျှ နန်းစိုက်ရာ ပြောင်းလာကြတယ်။ ရန်ကုန် ဥပဒေပညာတတ်တွေမှာ ရခိုင်တွေ အများအပြားရှိတယ်။
ဆရာတော်ဦးဥတ္တမ တို့ ညီအကိုဟာ လွတ်လပ်ရေး စိတ်ပြင်းထန်တယ်။ စစ်တွေမှာ နေလို့ မရဘူး။ မျိုးချစ်စိတ်ပြင်းထန်တဲ့ ပြည်မမှာ လှည့်လည် ဟောပြောနေရတယ်။ ပထမဆုံး စစ်တွေ ပြန် တရားဟောတော့ ခဲနဲ့ အပေါက်ခံရတယ်။ နောင်ကျော်ကြားမှ စစ်တွေက ကြိုဆိုကြတယ်။
ဆရာတော်ဟာ လွတ်လပ်ရေး လုပ်ရင်း လမ်းမှားတယ်။ ဒိုင်အာခီ ကျွန်ဥပဒေအောက်က ငါးထောင်စားအမတ်တွေ ( ယနေ့ ၂၀၀၈ ခြေဥက အေးမောင်တို့ ကိုကိုကြီးတို့လို) ရဲ့ မဲဆွယ်ပွဲ မှာ အသုံးချခံရတယ်။ အာရှနေဝန်းဆရာတော်ဟာ နိုင်ငံရေးချော်သွားတယ်။
ဆရာတော် မကျန်းမမာဖြစ်တယ်။ရန်ကုန်က ဘယ်ရခိုင်မှ မကြည့်ဘူး။ ငါးထောင်စား အမတ် ရခိုင်လူမျိုးထဲ ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးချုပ် ဦးမေအောင် ရှိတယ် ( ရဲမင်းကြီး ထွန်းလှအောင်ရဲ့ အဖေ) ။နန်းရင်းဝန် ဆာပေါ်ထွန်းရှိတယ်။ မကြည့်ကြဘူး။ တို့ဗမာသခင်တွေက ကြည့်ရှုရတယ်။ ဆေးကုရတယ်။ သဂြိုလ်ရတယ်။
ဆရာတော် မွေးနေ့တွေ လုပ်တာ ရခိုင်မဟုတ်ဘူး။ တို့ဗမာသခင်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဆရာတော် အထုပ္ပတ္တိရေးတာ ရခိုင်မဟုတ်ဘူး။ တို့ဗမာသခင်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဆရာတော့ ရုပ်တု ပန်းခြံဖြစ်အောင် လုပ်တာ ရခိုင်တွေ မဟုတ်ဘူး။ တို့ဗမာသခင်တွေ ဖြစ်တယ်
ရခိုင်တွေ ဉီးဥတ္တမနေ့ လုပ်တာ ၁၉၄၈ လွတ်လပ်ရေးရပြီးမှ ဘူးသီးမှ အရီးတော်တာ ဖြစ်တယ်။ ရခိုင်တွေရေးတဲ့ ဆရာတော်သမိုင်းဟာ တို့ဗမာ သခင်လွင်စာအုပ်ကို အခြေခံပြီး ထိုးဇာတ်တွေ ထည့်ရေးတာ ဖြစ်တယ်
ဗခထွန်းမြတ်နိုင်က ဆရာတော် ဟာ ဗမာတွေ အသုံးချခံရတယ်။ ဗမာ့နောက်လိုက် ဖြစ်တယ်လို့ သွယ်ဝိုက်ဆိုတယ်။ ရက္ခိုင့်တပ်တော် AA မှာ ဦးဥတ္တမမွေးနေ့ မကျင်းပဘူး
